Kafkas Üniversitesi öğretim üyelerinden Yrd. Doç. Dr. Nebahat Arslan ile araştırma görevlisi Süleyman Tekir’in birlikte hazırladıkları “Kars Basın Tarihi” adlı kitabı keyifle okudum.
Çalışmada 1921-1980 arası Kars, Iğdır ve Ardahan’da çıkan yerel gazeteler ve dergiler incelenmiştir. Deyim yerindeyse “Alın teri, el emeği, göz nuru” bir eser ortaya çıkmıştır. Bu nedenle değerli hocalarımızı tebrik ediyorum.
Kitapta yer alıp ta şimdi basılmayan gazete ve dergilerin bazılarını bizim kuşak hatırlar. Hatırlayamadıklarımızı ise yazarlar son derece detaylı anlatmışlar. Yayın hayatına ne zaman başlamış, ne zaman son vermiş, sahibi, yazı işleri müdürü gibi bilgilere yer verilmiştir.
Örneğin, Kars basın tarihinde önemli bir yeri olan “Ayhavar” gazetesini biz hatırlamayız. Ancak bizim çocukluğumuz, “Ayhavar” gazetesinin taşlamalarını, karikatürlerini, hicivlerini, şiirlerini büyüklerimizden dinlemekle geçti.
Kars’ın Cumhuriyet tarihinde müstesna bir yere sahip olduğunu bu kitabı okuyunca bir kez daha anlıyorsunuz. Demokrasinin Avrupa’da bile ağır aksak geliştiği yıllarda, Kars’taki demokratik kültür seviyesinin yüksekliğini Kars yerel basınına bakarak anlamak mümkündür.
Kitapta yerel gazete haberlerine ve yazarların yazılarına da yer verilmiştir. Eleştiri ve tahammül kültürünün günümüzden fersah fersah ileride olduğunu gördükçe insan Kars adına sevinmeli mi, üzülmeli mi diye düşünmeden yapamıyor.
Ben değerli hocalarımızdan 1980 den günümüze yerel basını da çalışmalarını beklerim. Okuyucuya Türkiye’de basın hürriyetinin gelişimi hakkında Kars yerel basını üzerinden değerlendirme yapma imkânı sağlanmış olur.
Bugün ülkemizde kayıtsız şartsız iktidarın yanında yer alan, bu nedenle de halkımız tarafından “yandaş basın”diye tabir edilen ulusal gazetelerin olduğunu biliyoruz. Oysa; 1953 Yılında Kars’ta öğretmenler tarafından çıkarılan “Meşale” Gazetesinde Seyfettin ÖZUĞURLU bakınız neler yazmış.”…..Gazete ve Gazeteciliğin tek gayesi:Efkarı umumiye ye tercüman olarak idarecileri ikaz yoluyla idare mekanizmasının halkın arzu ettiği şekilde çalışmasını sağlamak,kısaca vatan ve millete hizmet etmektir…Biraz fazla ilan alabilmek için mesleki gayeden uzaklaşan gazetecinin büyük meblağlar mukabilinde kalemlerini satacaklarından dahi şüphe edilebilir.”Nereden nereye değil mi?
Türkiye’de cezaevlerinin gazeteciler ve yazarlarla dolu olduğu bir dönemden geçiyoruz. Daha basılmamış kitabı nedeniyle cezaevlerinde yıllarca yatan yazarlar da ne yazık ki bu döneme ait bir garabettir.
Valiler, kaymakamlar başta olmak üzere yerel idareciler hakkında eleştirel bir yazı veya haber günümüzde cesaret ister. Zira son yıllarda yapılan düzenlemelerle yerel basın adeta hükümete bağlı kurumlar haline getirilmiş, yaşamaları iktidarların insafına terk edilmiştir. Oysa sözünü ettiğimiz eserden öğreniyoruz ki, günümüzden 50-60 yıl önce basın daha hür, fikir ve düşünce hürriyeti daha fazlaymış.
İşte size vakti zamanında Kars’ta hemşerilerimiz arasındaki samimiyetin, hoşgörünün ve dostluğun göstergesi olan, aynı zamanda basın özgürlüğü açısından bize fikir veren bir yazı,
1950’li yıllarda, yani daha çok partili hayata, moda tabirleri demokrasiye geçmemişken “Ayhavar” gazetesi gazeteyi bedava okuyanları eleştiren bir liste yayınlar. Kitabın 29.sahifesinden aktaralım
“MÜFTEHORLAR (BEDAVACILAR)LİSTEMİZ;
Vilayet, Milli Eğitim, Emniyet Müdürlüğü, Jandarma, Belediye.
Gazetenin basıldığı idarehanede kahve ısmarlatıp okuyan müftehorlar; Rasim İlker, Hello, Osgar, Cızma Reşit ve emsali.
Hatırlarına değmediğimiz için kırmızılığa veren müftehorlar; Çetin Aküzüm, Koçulu Üçüzleri, Sarıkamış CHP başkanı Hüseyin ALTAY, Topçu Necati, Esat OKTAY.
Makamlarına sevkiyat yapmak zorunda olduğumuzu zanneden müftehorlar; Dokuz kazamızda icrayı saltanat eden Kaymakamlarımız ve eş dostlar.”
Bu vesile ile Kars yerel basınına emeği geçenlerden ahrete intikal edenleri rahmet ve minnetle anıyorum. Hayatta olanlara sağlık ve başarı diliyorum.
